صنایع دستی ایران جلوه‌گر هنرهای ناب، قدمت کهن و فرهنگ اصیل ایرانی

صحبت از صنایع دستی تنها به یک واژه ختم نمی‌شود چرا که انقدر این صنایع متنوع و خودنما هستند که نمی‌توان از یکی از آن‌ها گفت و از دیگری نگفت، ایران این رنگین کمان فرهنگ‌ها و اقوام بی شک بهشت صنایع دستی است؛ هر قوم و فرهنگ به تبع سبک زندگی در شرایط اقلیمی مختلف به چندین صنعت دستی ماهر است.

عشایر بختیاری و قشقایی به علت کوچ رو بودن و استفاده دام، حداکثر استفاده را از منابع خود می‌برند، منابعی مانند پشم و موی دام خود، درختان حاضر در طبیعت، پوشش گیاهی و ده‌ها منبع خدادادی دیگر که هرکدام با ذوق و سلیقه مردمان با سبک و روشی یکی از نیازهای رورانه در نبود امکانات جبران مافات می‌کنند، این یک تعریف ساده از وفق و دوستی انسان با طبیعت است.

فرش این زیبای ایرانی

جهانیان بارزترین صنایع دستی ایران را قالی و فرشی می‌دانند، یک زیرانداز با استفاده از اشکال و افکار صادره از ذهن بافنده آن که با رنگ‌های طبیعی، هر ببینده‌ای را مات و مبهوت خود می‌کند، فرش‌ از دورترین گذشته‌ها از اولین اقلام زندگی یک ایرانی بود و با گذشت چند هزار سال از قدمت پیدایش آن، در هر خانه ایرانی یک یا چندتای آن یافت می‌شود، اگر چه بیشتر آن به سمت و سوی ماشینی حرکت کرده است.

بافت و طراحی فرش امروزه به یک صنعت در ایران مبدل شده است، با پیشرفت تکنولوژی اما بازهم نوع دستی آن مشریان خاص خود را دارد، گرانی و مشقت بافت آن نیز هم نتوانست میل به آن را کم کند و کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپا از خریداران ثابت این صنعت همیشه ایرانی هستند.

گلیم‌ها و زیلوها

گلیم‌ها و زیلوها دارای انواع مختلفی هستند، گلیم بیشتر در مناطق شمال و شمال غربی ایران و بیشتر ترک نشین ساخته و استفاده می‌شود، اما زیلوها بیشتر در مناطق کویری و جنوبی کشور مبدا دارند، این دو از دیگر صنایع دستی ایران هستند که گرچه استفاده از آن کم رنگ‌تر از قبل شده است اما در کنار فرش به یکی از شناسنامه‌های صنعت دست هنرمندان ایران تبدیل شدند.

جواهرات محلی ایرانی

جواهرات محلی یا زیورآلات محلی در کنار لباس‌های محلی هر قوم از دیگر صنایع دستی ایرانند، منحصر به فرد بودن لباس‌های محلی کمترین واژه‌ای هست که می‌تواند در مورد آن‌ها به کار برد، لباس ترکمن، بختیاری بلوچ و کرد و ترک و … هر یک خود به تنهایی فریاد و معرف یک فرهنگ این کشور پر رنگ است، زیورآلات محلی برای هر لباس نیز متفاوت است و به واقع آن‌ها در کنار لباس محلی خود زیبایی عجیبی را نمایان می‌کنند، لباس و زیورآلات محلی ایران صنایعی هستند که شور بختانه برای صادرات و نمایش به جهانیان کمتر مورد توجه قرار گرفته‌ است.

سفال و سفال‌گری

خاک و آب و مخلوطی به نام گِل از گذشته‌های دور یکی از بیشترین استفاده‌های عامیانه را در ایران باستان تا حتی دهه‌های گذشته داشته اشت، آنجا که کوزه‌ها نقش خنک کننده‌ای آب و مایعات را بازی می‌کردند و حتی خود گل عایقی برای هر خانه بود؛ سفال و سفال‌سازی و سفال‌گری یکی از پیشینه‌دارترین شغل‌های مردم ما بوده و هست، حتی اگر کاربرد آن بیشتر به مناطق کویری و جنوبی معطوف می‌شود؛ امروز سفال کاربرد قبل را از دست داده و بیشتر در موارد تزئینی استفاده می‌شود و صادرات آن نیز نقش سازنده‌ای در زنده نگه داشتن این هنر داشته است.

حکاکی روی ظروف مسی و شیشه‌ای

هنر حکاکی روی ظروف مسی و شیشه‌ای را نباید در این متن نادیده نگرفت، در تاریخ کهن ایران یکی از وسایل با ارزش و مهم همین ظروف حکاکی شده توسط ایرانیان بوده است، با گشتی در موزه‌ها به صداقت این مبحث پی می‌بریم که شاید اولین صنعت دستی ایران نیز همین حکاکی‌ها بوده است؛ کشورهای عربی و مناطق جنوبی ایران از علاقه‌ مندان و دوستداران این رشته صنایع دستی هستند.

هنر چوبکاری

چوب‌ها نیز به علت سهولت و فراوانی در اطراف از گذشته مورد توجه بودند، اما هنر کار و نگاشتن نقش و نگار یا همان چوبکاری روی آن‌ها نیز از دیگر صنایع مهم ایران هستند، در حال حاضر نیز این صنعت رواج نزدیک به سابق را دارد و با توجه به حضور آهن‌الات و دیگر فلزهای منعطف‌تر اما چوب و هنرهای دستی مربوط به آن نگاه ویژه را به خود دارند، مکان‌های مذهبی و کاخ‌ها بیشترین بهره را از این هنر چشم‌ نواز می برند.

ابزارالات موسیقی محلی و ایرانی

وجود ابزارآلات موسیقی محلی و ایرانی در نقاط مختلف ایران، خود نوید بخش، بخش دیگری از فرهنگ و البته صنایع دستی ماست، به طور مثال امروزه در مناطق لر نشین سازندگان نِی که به طور کاملا دستی کار می‌کنند از پررونق‌ترین و پردرآمدترین شغل‌ها را دارند، شاید برابتان عجیب باشد بدانید در برخی شهر‌ها هر نِی معمولی، این‌روزها بیش از یک میلیون تومان هم قیمت دارد، دیگر ابزار موسیقی محلی نیز به این ترتیب‌ هستند، این‌ها به واقع تعریف درست و سالمی از صنایع دستی هستند، پس امکان صادرات آن‌ها به عنوان یک فرهنگ را می‌شود قابل دسترس و میسر دانست.

آنچه که در پایان باید دانست و اشاره کرد نقش صنایع دستی در رونق اقتصاد خانوار و کشور است، شاید برخی صنایع دستی را به عنوان شغل دوم یا سرگرمی ببینند، اما در کشورهای پیشرفته به این صنایع نگاهی فراتر از آنچه که معمول است دارند، رشد و رونق صنایع دستی و گردشگری هر کشور خود به تنهایی می‌توانند بار زیادی را از روی دوش جوامع بردارند.