راز میگرن زنان فاش شد! چرا خانم‌ها بیشتر از مردان سردرد می‌گیرند؟
توسط مهرانه راجعی ·
· ۰
مدت‌هاست پژوهشگران می‌دانند که احتمال بروز حملات میگرن در زنان، بیشتر از مردان است. در دوران کودکی، پسران و دختران تقریباً به یک اندازه دچار میگرن می‌شوند، اما پس از بلوغ، زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان با این بیماری ناتوان‌کننده مواجه می‌شوند.
به‌تازگی، مطالعه‌ای در استرالیا نشان داده است که شیوع میگرن در میان زنان، از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، بیشتر است؛ به‌طوری‌که از هر سه زن، یک نفر با میگرن زندگی می‌کند. برای مقایسه، در استرالیا حدود از هر 15 مرد، تنها یک نفر به میگرن مبتلا است.
اما چه عاملی باعث این تفاوت می‌شود؟ در ادامه این مطلب هرآنچه باید درباره میگرن بدانید را با شما به اشتراک می‌گذاریم.
فراتر از یک سردرد ساده
میگرن فقط یک «سردرد بد» نیست، بلکه یک اختلال پیچیده عصبی است که باعث می‌شود مغز در پردازش اطلاعات حسی دچار اختلال شود.
به عبارت دیگر، مغز افراد مبتلا به میگرن در دریافت و تفسیر اطلاعات مربوط به پنج حس دچار ناهماهنگی است:
- بینایی: حساسیت شدید به نور و درخشش
- شنوایی: حساسیت به صدا
- بویایی: تحریک‌پذیری توسط برخی بوها
- لامسه: احساس درد یا حساسیت در پوست صورت و سر
- چشایی: تغییر در مزه، تهوع یا استفراغ
حملات میگرن معمولاً بین 4 ساعت تا 3 روز طول می‌کشند، اما در برخی موارد ممکن است بیشتر نیز ادامه یابند. افزون بر علائم بالا، این حملات اغلب با درد ضربان‌دار در سر، سرگیجه، خستگی و دشواری در تمرکز همراه هستند. نکته مهم این است که در تشخیص میگرن، شدت یا محل درد ملاک اصلی نیست، بلکه وجود همین مجموعه علائم به پزشکان در تشخیص کمک می‌کند.
چرا حملات میگرن در زنان بیشتر رخ می‌دهد؟
تفاوت اصلی میان زنان و مردان در دوران بلوغ آشکار می‌شود؛ زمانی که بدن شروع به افزایش شدید تولید هورمون‌های جنسی می‌کند. هر دو جنس هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون و تستوسترون را تولید می‌کنند، اما میزان آن‌ها متفاوت است. در مردان تستوسترون بیشتر است، در حالی که زنان سطح بالاتری از استروژن و پروژسترون دارند.
عامل تعیین‌کننده فقط نوع هورمون نیست، بلکه نوسانات و تغییرات آن در طول زمان است. بسیاری از زنان در مراحل خاصی از زندگی‌شان شاهد تشدید میگرن به دلیل تغییرات هورمونی هستند؛ از جمله در دوران بلوغ، قاعدگی، بارداری و پیش‌یائسگی (دورانی که به آخرین قاعدگی منتهی می‌شود).
برای مثال، بسیاری از زنان متوجه می‌شوند که حملات میگرن هم‌زمان با دوره‌هایی از چرخه ماهانه رخ می‌دهد که سطح استروژن کاهش می‌یابد. حتی برخی از آن‌ها می‌توانند آغاز قاعدگی خود را پیش‌بینی کنند، زیرا حمله میگرن معمولاً چند روز قبل از شروع خون‌ریزی آغاز می‌شود.
تأثیر هورمون‌ها بر مغز
زنان مبتلا به میگرن معمولاً نسبت به تغییرات هورمونی حساس‌تر هستند، به‌ویژه در برابر افت ناگهانی سطح استروژن. حتی تغییرات جزئی در هورمون‌ها می‌تواند موجب شروع حمله میگرن شود.
این تغییرات هورمونی می‌توانند فرآیندهای مغزی خاصی را فعال کنند، از جمله پدیده‌ای به نام گسترش آهسته قشر مغز (Cortical Spreading Depression) که موجی کند از فعالیت الکتریکی در مغز است و باعث می‌شود بخش‌هایی از مغز برای مدتی کندتر عمل کنند.
کاهش سطح استروژن همچنین بر نحوه دریافت و پردازش پیام‌های عصبی از طریق عصب سه‌قلو (Trigeminal nerve) اثر می‌گذارد؛ این عصب در آغاز و تداوم درد میگرنی نقش کلیدی دارد.
نوسانات هورمونی مختلف و نقش آن‌ها
بارداری نیز می‌تواند تعادل کنترل میگرن را بر هم بزند. حتی اگر پیش از بارداری، فرد در کنترل حملات موفق بوده باشد، ممکن است در دوران بارداری دوباره با افزایش علائم مواجه شود. در سه‌ماهه نخست، میگرن معمولاً شدیدتر می‌شود، زیرا بدن دچار تغییرات سریع هورمونی برای حفظ بارداری است. با این حال، در سه‌ماهه دوم و سوم، که سطح هورمون‌ها به حالت پایدارتر می‌رسد، علائم معمولاً فروکش می‌کنند.
اما تولد نوزاد خود به‌نوعی آغاز یک مرحله جدید است. در اواخر بارداری، سطح استروژن ممکن است تا 30 برابر و سطح پروژسترون تا 20 برابر بیشتر از قبل از بارداری باشد. پس از زایمان، با افت ناگهانی این هورمون‌ها، حملات میگرنی می‌توانند دوباره به‌شدت افزایش پیدا کنند.
در دوران پیش‌یائسگی نیز، تخمدان‌ها که به‌تدریج ذخیره تخمک‌های خود را از دست می‌دهند، هورمون‌ها را به‌صورت نامنظم و گاه با افزایش ناگهانی ترشح می‌کنند. این نوسانات پیش‌بینی‌ناپذیر می‌تواند موجب حملات میگرنی ناگهانی شود. این دوره، به‌ویژه در کنار علائم دیگر یائسگی مانند گرگرفتگی یا تغییرات خلقی، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
علاوه بر این، قرص‌های ضدبارداری هورمونی یا درمان‌های جایگزینی هورمونی در یائسگی نیز می‌توانند بر شدت میگرن تأثیر بگذارند. در برخی از زنان، مصرف منظم و ثابت دوزهای هورمونی می‌تواند به کنترل سردردها کمک کند، اما در برخی دیگر، افزودن هورمون‌های اضافی ممکن است باعث تشدید درد شود.
آیا میگرن ارثی است؟
بله، ژنتیک نیز نقش مهمی دارد. مطالعات نشان داده‌اند که میگرن اغلب از سمت مادر در خانواده منتقل می‌شود، زیرا مادران میتوکندری‌ها را به فرزندان منتقل می‌کنند (در حالی که پدران این کار را نمی‌کنند). میتوکندری بخشی از سلول است که انرژی تولید می‌کند.
در مغز افراد مبتلا به میگرن، فعالیت آنزیم‌های میتوکندری کمتر است و این باعث می‌شود مغز در حالت کمبود انرژی قرار گیرد. در هنگام حمله میگرنی، این کمبود انرژی تشدید می‌شود و فشار بیشتری بر سیستم عصبی وارد می‌آورد.
به همین دلیل است که عواملی مانند کم‌خوابی، نخوردن وعده‌های غذایی یا استرس عاطفی می‌توانند به‌عنوان محرک میگرن عمل کنند و درد را افزایش دهند. همچنین، رابطه‌ای قوی میان میگرن در زنان با اضطراب و افسردگی وجود دارد؛ شرایطی که زنان بیشتر از مردان در مواجهه با رویدادهای استرس‌زا دچار آن می‌شوند.
شناخت الگوی شخصی
اگر زنی گمان می‌کند که میگرن او تحت تأثیر تغییرات هورمونی است، ثبت روزانه علائم می‌تواند بسیار مفید باشد. او می‌تواند در یک دفترچه یا اپلیکیشن، روزهایی را که دچار میگرن می‌شود، به همراه تاریخ قاعدگی خود یادداشت کند تا الگوها و ارتباط میان این دو مشخص شود.
شناسایی این الگوها به پزشکان کمک می‌کند تا درمانی شخصی‌سازی‌شده طراحی کنند؛ درمانی که ممکن است شامل داروهای هورمونی یا درمان‌های غیرهورمونی باشد. هدف، کنترل مؤثرتر حملات و کاهش تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره است.
تصاویر نویسندگان دیدگاه از Gravatar گرفته می‌شود.