آبله میمون: هرآنچه لازم است درباره این بیماری بدانید

توسط مهرانه راجعی · 3 خرداد 1401 · ۴ خرداد ۱۴۰۱ · ۰

معرفی

آبله میمون یک بیماری مشترک بین انسان و دام است (ویروسی که از حیوانات به انسان منتقل می‌شود). این بیماری علائمی مشابه آبله دارد، اما از نظر بالینی شدت آن کمتر است. آبله در سال 1980 ریشه‌کن شد. پس از توقف واکسیناسیون، بیماری آبله میمون به عنوان مهم‌ترین ویروس ارتوپاکس برای سلامت عمومی شناخته شد.

آبله میمون عمدتاً در مرکز و غرب آفریقا، اغلب در مجاورت جنگل‌های بارانی استوایی دیده می‌شود. اما در حال حاضر به طور فزاینده‌ای در مناطق شهری در حال گسترش است. طیفی از جوندگان و نخستی‌های غیرانسانی میزبان این بیماری هستند.

عامل بیماری زا

ویروس آبله میمون یک ویروس DNA دو رشته‌ای پوشش دار است که متعلق به سرده Orthopoxvirus از خانواده Poxviridae است. دو شاخه ژنتیکی مجزا برای ویروس آبله میمون وجود دارد: شاخه آفریقای مرکزی (حوضه کنگو) و شاخه آفریقای غربی.بر اساس داده‌های تاریخی، شاخه آفریقای مرکزی بیماری سخت‌تری دارد و راحت‌تر منتقل می‌شود. تقسیم جغرافیایی بین دو شاخه تاکنون در کامرون بوده است. کامرون تنها کشوری که هر دو شاخه ویروس در آن یافت شده است.

جانوران میزبان

گونه‌های مختلف جانوری به عنوان میزبان به ویروس آبله میمون شناسایی شده‌اند. این گونه‌ها شامل سنجاب‌های طناب‌دار، سنجاب‌های درختی، موش‌های صحرایی گامبیایی، موش زمستان‌خواب، نخستی‌های غیرانسانی و سایر گونه‌ها می‌شود. این ویروس هنوز به طور دقیق شناسایی نشده است. مطالعات بیشتری برای شناسایی مخزن(های) دقیق و چگونگی حفظ گردش ویروس در طبیعت مورد نیاز است.

شیوع

آبله میمون انسان برای اولین بار در سال 1970 در جمهوری دموکراتیک کنگو شناسایی شد. اولین مورد پسری 9 ساله در منطقه‌ای بود که آبله دو سال قبل در آن از بین رفته بود. از آن زمان، بیشتر موارد ابتلا در جنگل‌های استوایی و مناطق خارج از شهرها، به خصوص از جمهوری کنگو گزارش می‌شود. علاوه بر این، موارد ابتلای انسانی نیز به طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کرده و بیشتر در آفریقای مرکزی و غربی دیده می‌شود.

از سال 1970، موارد انسانی آبله میمون در 11 کشور آفریقایی گزارش شده است: بنین، کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، گابن، ساحل عاج، لیبریا، نیجریه، جمهوری کنگو، سیرالئون.

به عنوان مثال، در سال 1996-1997، شیوع بیماری در جمهوری دموکراتیک کنگو با نسبت مرگ و میر کمتر و نرخ حمله بالاتر از حد معمول گزارش شد. شیوع همزمان آبله مرغان (ناشی از ویروس آبله مرغان که یک ویروس ارتوپاکس نیست) و آبله میمون گویای تغییرات واقعی یا ظاهری در پویایی انتقال این ویروس است. از سال 2017، نیجریه با بیش از 500 مورد مشکوک و بیش از 200 مورد تاییدشده و نسبت مرگ و میر تقریباً 3٪ شیوع گسترده‌ای را تجربه می‌کند.

این بیماری اهمیت ویژه‌ای برای بهداشت عمومی جهانی دارد. زیرا نه تنها کشورهای غرب و مرکز آفریقا، بلکه سایر نقاط جهان را نیز درگیر می‌کند. در سال 2003، اولین شیوع آبله میمون در خارج از آفریقا در ایالات متحده آمریکا شناسایی شد. عامل انتقال آن هم سنجاب‌های مرغزار خانگی بودند. آنها با موش‌های کیسه‌ای گامبیایی و موش‌های زمستان‌خواب از کشور غنا به آمریکا وارد شدند. این همه‌گیری منجر به بیش از 70 مورد آبله میمون در ایالات متحده شد.

علاوه بر این، این بیماری بارها توسط مسافرانی از نیجریه به اسرائیل، بریتانیا، سنگاپور چ ایالات متحده آمریکا انتقال یافت. در می 2022 نیز موارد متعدد آبله میمون در چندین کشور غیر بومی شناسایی شد.

انتقال

انتقال از حیوان به انسان

این بیماری می‌تواند از تماس مستقیم با خون، مایعات بدن، یا ضایعات پوستی و مخاطی حیوانات آلوده به انسان انتقال باید. در آفریقا، شواهدی از عفونت ویروس آبله میمون در بسیاری از حیوانات از جمله سنجاب‌های طناب دار، سنجاب‌های درختی، موش‌های صحرایی گامبیایی، موش زمستان‌خواب، گونه‌های مختلف نخستی‌ها و دیگر گونه‌ها یافت شده است. منشأ اصلی بیماری هنوز شناسایی نشده است. البته، جوندگان محتمل‌ترین آنها هستند.

از دیگر راه‌های انتقال این بیماری خوردن گوشت کم طبخ‌شده جانور بیمار است. افرادی که در مناطق جنگلی و اطراف آن زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به آبله میمون جانوران مبتلا هستند.

انتقال از انسان به انسان

انتقال از انسان به انسان می تواند در اثر تماس نزدیک با ترشحات تنفسی، ضایعات پوستی فرد مبتلا یا اشیاء آلوده ایجاد شود. انتقال از طریق ذرات تنفسی معمولاً مستلزم تماس طولانی‌مدت و رو در رو است. بنابراین، متخصصان سلامت، اعضای خانواده و سایر تماس‌های نزدیک در معرض خطر بیشتری قرار دارند. با این حال، طولانی‌ترین زنجیره انتقال ثبت‌شده در یک جامعه در سال‌های اخیر از 6 به 9 عفونت متوالی فرد به فرد افزایش یافته است. این مورد نشان می‌دهد که کاهش ایمنی در جوامع ممکن است به دلیل توقف واکسیناسیون آبله باشد.

انتقال همچنین می‌تواند از طریق جفت از مادر به جنین (که می تواند منجر به آبله میمون مادرزادی شود) یا در طی تماس نزدیک در حین تولد و پس از تولد رخ دهد. در حالی که تماس فیزیکی نزدیک یک عامل خطر شناخته شده برای انتقال است، در حال حاضر مشخص نیست که آیا آبله میمون می‌تواند به طور خاص از طریق ارتباط جنسی منتقل شود یا خیر. برای درک بهتر این خطر به مطالعات بیشتری نیاز است.

علائم و نشانه ها

دوره کمون (فاصله ابتلا تا شروع علائم) آبله میمون معمولاً از 6 تا 13 روز است. اما ممکن است بین 5 تا 21 روز هم طول بکشد.

ابتلا به این بیماری را می‌توان به دو دوره تقسیم کرد:

دوره تهاجم بین 0 تا 5 روز طول می کشد. که با تب، سردرد شدید، لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی)، کمردرد، میالژی (دردهای عضلانی) و آستنی شدید (کمبود انرژی) مشخص می‌شود. التهاب غدد لنفاوی یکی از ویژگی‌های متمایز آبله میمون در مقایسه با سایر بیماری‌هایی است در ابتدا مشابه ظاهر می‌شوند (آبله مرغان، سرخک، آبله).
التهاب پوستی این بیماری معمولاً در عرض 1 تا 3 روز پس از تب شروع می‌شود. جوش‌های پوستی بیشتر بر روی صورت و اندام‌ها متمرکز است تا روی تنه. این جوش‌ها، صورت (در 95 درصد موارد)، کف دست‌ها و کف پاها (در 75 درصد موارد) را درگیر می‌کند. همچنین غشاهای مخاطی دهان (در 70٪ موارد)، دستگاه تناسلی (30٪) و ملتحمه (20٪) و همچنین قرنیه تحت تأثیر قرار می‌گیرند. جوش‌ها از ماکول‌ها (ضایعات با پایه صاف) به پاپول‌ها (ضایعات سفت کمی برجسته)، سپس وزیکول‌ها (ضایعات پر از مایع شفاف)، پوسچول ها (ضایعات پر از مایع زرد رنگ) و در نهایت پوسته‌هایی که خشک می‌شوند و می‌ریزند تکامل می‌یابد. تعداد ضایعات از چند عدد تا چند هزار متغیر است. در موارد شدید، ضایعات می‌توانند تا زمانی که بخش‌های بزرگی از پوست از بین برود، با هم ترکیب شوند.

علایم این بیماری بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد. موارد شدید بیشتر در بین کودکان رخ می‌دهد و به میزان قرار گرفتن در معرض ویروس، وضعیت سلامت بیمار و ماهیت عوارض مربوط می‌شود. نقص سیستم ایمنی زمینه‌ای ممکن است منجر به پیامدهای بدتری شود.

واکسیناسیون علیه آبله در گذشته محافظت‌کننده بود، اما امروزه افراد کمتر از 40 تا 50 سال (بسته به کشور) ممکن است به دلیل توقف واکسیناسیون آبله در سطح جهان پس از ریشه‌کن شدن این بیماری، بیشتر مستعد ابتلا به آبله باشند. عوارض آبله میمون ممکن است شامل عفونت‌های ثانویه، برونکوپنومونی، سپسیس، آنسفالیت و عفونت قرنیه ‌‌و از دست‌دادن بینایی باشد. میزان بروز عفونت بدون علامت مشخص نیست.

نسبت مرگ و میر مورد آبله میمون در طول تاریخ بین 0 تا 11 درصد در جمعیت عمومی و در میان کودکان خردسال بیشتر بوده است.

درمان

روش‌های درمانی بالینی این بیماری باید تحت نظر متخصصان انجام شود. عوارض بیماری و جلوگیری از مشکلات آینده در فرد باید تا پایان علائم آن ادامه یابد. برای حفظ وضعیت تغذیه مناسب باید به بیماران مایعات و غذا داده شود. با این روش، وضعیت سطح مواد مغذی در بدن آن‌ها پایدار بماند. داروی آنتی‌ویروس «تکوویریمات» Tecovirimat اولین بار برای درمان آبله تجویز شد. حالا در سال 2022، این دارو مجوز درمان آبله میمون را از سمت انجمن طب اروپا (EMA – European Medical Association) دریافت کرد. اما هنوز به طور گسترده در دسترس نیست.

واکسیناسیون

مطالعات نشان می‌دهند گه که واکسن‌های آبله تا 85 درصد در جلوگیری از ابتلا به آبله میمون موفق بوده‌اند. بنابراین، افرادی که واکسیناسیون اولیه آبله را دریافت کرده‌اند، در معرض خطر کمتری قرار دارند. فردی که واکسن آبله دریافت کرده باشد، اسکارس روی بازوی بالایی خود دارد که نشانه آبله‌کوبی است.

در حال حاضر، واکسن‌های اصلی (نسل اول) آبله دیگر در دسترس عموم نیستند. برخی از پرسنل آزمایشگاه‌ها و پزشکان و متخصصان سلامت آن را دریافت می‌کنند تا در برابر ابتلا به ارتوپاکس‌ویروس مقاوم باشند. یک واکسن جدیدتر برای پیشگیری از آبله میمون در سال 2019 تأیید شد. این واکسن دو دوز استذو هنوز به تعداد بسیار محدودی تولید شده است.

جلوگیری

افزایش آگاهی از عوامل خطر و آموزش مردم در مورد اقداماتی که می‌توانند برای کاهش قرار گرفتن در معرض ویروس انجام دهند، استراتژی اصلی پیشگیری از آبله میمون است. در حال حاضر، مطالعاتی نیز برای ارزیابی امکان و مناسب‌بودن واکسیناسیون برای پیشگیری و کنترل آبله میمون در حال انجام است.

کاهش خطر انتقال انسان به انسان

نظارت و شناسایی سریع موارد جدید برای مهار شیوع بسیار مهم است. در طول شیوع آبله میمون انسان، تماس نزدیک با افراد آلوده مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به ویروس آبله میمون است. متخصصان سلامت و اعضای خانواده در معرض خطر بیشتری قرار داند. متخصصان سلامتی که از بیماران مبتلا به عفونت مشکوک یا تایید‌شده ویروس آبله میمون مراقبت می‌کنند، باید اقدامات احتیاطی استاندارد کنترل عفونت را انجام دهند. در صورت امکان، افرادی که قبلاً علیه آبله واکسینه شده‌اند باید برای مراقبت از بیمار انتخاب شوند.

نمونه‌های گرفته‌شده از افراد و حیوانات مشکوک به عفونت ویروس آبله میمون باید توسط کارکنان آموزش‌دیده‌ای که در آزمایشگاه های مجهز کار می‌کنند، نگهداری شود. نمونه‌های بیمار باید طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی برای حمل و نقل مواد عفونی برای حمل و نقل با بسته‌بندی سه گانه آماده شوند.

کاهش خطر انتقال انسان و دام

با گذشت زمان، بیشتر عفونت‌های انسانی ناشی از انتقال اولیه از حیوان به انسان است. از تماس محافظت نشده با حیوانات وحشی، به ویژه حیواناتی که بیمار یا مرده هستند، از جمله گوشت، خون و سایر قسمت های آنها باید اجتناب شود. علاوه بر این، تمام غذاهای حاوی گوشت حیوانی یا قطعات آن باید قبل از مصرف کاملا پخته شوند.

ارتباط آبله میمون با آبله

شواهد آزمایشگاهی گویای این است که آبله میمون شباهت زیادی به آبله‌ای دارد که مدت‌ها پیش به کمک واکسیناسیون ریشه‌کن شد. آبله سریع‌تر از آبله میمون منتقل می‌شود. نرخ مرگ و میر آن 30 درصد و از آبله میمون بسیار خطرناک‌تر است.

آخرین مورد ابتلا به آبله در سال 1977 میلادی گزارش شد. دو سال پس از آن به کمک واکسیناسیون جهانی ریشه‌کن شد. واکسیناسیون آبله از ابتلا به آبله میمون جلوگیری می‌کند. کسانی که در آفریقای مرکزی و غربی هستند و واکسینه نشده‌اند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

علاوه بر این، از آنجایی که ابتلا به آبله دیگر به صورت طبیعی رخ نمی‌دهد، مراکز درمانی همچنان آماده برخورد با آن هستند. هنوز واکسن‌ها و تست‌های تشخیص‌دهنده جدیدتری برای مبارزه با آبله تولید می‌شود. هدف این است که در صورت شیوع دوباره آن در سریع‌ترین حالت ممکن جلوی آن گرفته شود.

برچسب‌ها: بیماری