زلزله کالیفرنیا کابوس مرگ‌باری که زلزله‌های کوچک از آن خبر خواهند داد
توسط عبدالصمد حسینی ·
· ۱
ایالت طلایی آمریکا چقدر با کابوس زلزله ۸ ریشتری فاصله دارد. آیا راهی برای پیش‌بینی زلزله وجود دارد؟
زلزله کابوس دنیا‌های متمدن است. پدیده‌ای مخوف و هراسناک که در عرض کمتر از چند دقیقه می‌تواند دنیایی را با خاک یک‌سان کند یا دریایی را را به بلعیدن یک جزیره وادارد.
علت عمده زلزله حرکات صفحات پوسته زمین یا تکتونیک‌ها است. فعالیت آتشفشانی، رانش‌ها، ریزش غارها، سقوط بهمن‌ها و برخورد شهاب‌سنگ‌ها نیز می‌تواند در فهرست عوامل زلزله قرار گیرند . حتی وقوع سیلاب‌های اخیر در ایران نیز می‌تواند یکی از عوامل وقوع زلزله‌های کوچک تا ۲.۵ ریشتر باشد.
استاد مهدی زراع مدیر گروه زلزله‌شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با اشاره به نظریه‌ای می‌گوید:
احتمال وقوع زلزله‌های شدید در مناطقی که بیش از ۵ برابر متوسط بارش را در زمانی اندک تجربه کنند، نیز وجود دارد.
با وجود پیچید‌گی عوامل مؤثر در زلزله، شناخت عمیق و درک الگوهای آن در نقاط زلزله‌خیز امر بسیاری مهمی است؛ چراکه سپر ایمنی بهترین سلاح بشر در مقابل ضربات مهلک زلزله است.
کالیفرنیا ایالت طلایی
کالیفرنیا سرزمین جذابی در جنوب آمریکا است. در قرن گذشته شوق کشف طلا و تصاحب زمین‌های حاصل‌خیز و امروزه نیز به‌عنوان پنجمین اقتصاد دنیا تبدیل کالیفرنیا را به‌مقصد نخست آینده‌سازان جهان مبدل کرده است.
کالیفرنیا ایالت پیشتاز آمریکا، مرکز فناوری و پیشرفت‌های نوینی که به تولید محصولاتی با ارزش‌تر از طلا می‌پردازد هنوز نیز شایسته لقب ایالت طلایی است؛ لیکن همین ایالت طلایی به‌ظاهر استوار شاید تا نابودی چند دقیقه بیشتر فاصله نداشته باشد.
زلزله کالیفرنیا در سال ۱۸۷۵ به قدرت ۸ ریشتر رخدادی هراسناک بود که خسارت‌های بسیاری به بار آورد. در سال ۱۹۷۱ نیز در این منطقه زلزله ۶.۷ ریشتری رخ داد که خاطرات تلخی از خود به‌جا گذاشت.
در سال ۱۹۹۴ نیز زلزله‌ای به بزرگی ۶/۷ ریشتر در عمق حدود ۱۱/۵ کیلومتری سطح زمین رخ داد که اگر بهینه‌سازی، ایمن‌سازی و البته آموزش شهروندان در نتیجه زلزله‌های قبل و صرف هزینه ۶ میلیارد دلاری نبود، خسارت وحشتناکی به‌جا می‌گذاشت.
در پژوهشی مشخص شد گسل ونتورا در جنوب ایالت طلایی که با ابعاد ۱۰۰ کیلومتری از زیر شهر سانتا باربارا نیز عبور می‌کند، علاوه‌بر توانایی ایجاد زلزله قدرتمند ۸ ریشتری می‌تواند عامل ایجاد سونامی بزرگ نیز باشد.
براساس الگوهای زلزله، پژوهشگران وقوع یک زلزله ویرانگر را در این منطقه پیش‌بینی می‌کنند. برخی معتقدند زمان این زلزله کالیفرنیا تا ۳ دقیقه نیز می‌تواند طول بکشد.
یک مطالعه همه‌جانبه درباره ویژگی‌های دورازنظر مانده زلزله مانند روند و زمان وقایع زلزله‌های خفیف می‌تواند افق دید بهتری به پژوهشگران و دانشمندان درباره چگونگی فعالیت‌های صفحات پوسته زمین بدهد. این به‌معنی افزایش قدرت پیش‌بینی وقوع زلزله‌های بزرگ، ویرانگر و کیفیت روش‌های ایمنی در هنگام زلزله است.
کالیفرنیا روی ویبره
احتمالاً تا زمانی‌که به پایان این مطلب برسید ۲ زلزله در جنوب کالیفرنیا ثبت شده است.
این تخمین نتیجه پژوهش جدیدی از مطالعه اطلاعات لرزه‌نگاری سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ و مطالعه دیگری است که نشان داد جنوب کالیفرنیا در طول دهه گذشته ۱.۸ میلیون زمین‌لزره خفیف را تجربه کرده است. به‌عبارتی دیگر هر ۳ دقیقه یک زلزله در این منطقه رخ می‌دهد.
البته اغلب این زلزله‌ها به‌قدری خفیف هستند که انسان‌ها متوجه وقوع آن نمی‌شوند؛ لیکن به‌روزرسانی این اطلاعات به پژوهشگران نوید شناخت عمیق‌تر زلزله‌های بزرگ و کوچک را می‌دهد.
زاکری روس نویسنده این پژوهش از مؤسسه فناوری کالیفرنیا اظهار کرد به‌جرأت می‌توان گفت که با لرزه‌سنجی، کافی است در جای خود بنشینیم و منتظر وقوع رخدادها برای جمع‌آوری اطلاعات باشیم.
ازآنجایی‌که بزرگ‌ترین زلزله‌ها نادر هستند فهرست بندی زلزله‌های کوچک‌تر باعث توجه پژوهشگران به‌مجموعهٔ داده‌های عظیمی می‌شود که دور از چشم مانده و درنهایت منجر به‌مطالعهٔ عمیق‌تر و بهتر الگوها و روابط بین زلزله‌ها خواهد شد.
زلزله کالیفرنیا؛ درس عبرت
وقوع زلزله‌ها در کالیفرنیا غیر‌معمول نیستند. این منطقه در یک نقطه تنش‌زا میان صفحات تکتونیکی است. برخورد فرسایشی میان صفحه اقیانوس آرام از سمت شمال غربی و در مقابل نیروی فرسایشی صفحه آمریکایی شمالی این منطقه را در معرض تنش‌های شدید و البته زلزله‌ها قرار می‌دهد.
به‌عبارتی انرژی ذخیره شده در این صفحات تحت فشار و تنش است که در طول زمان به‌صورت ناگهانی آزاد می‌شود و کابوس زلزله کالیفرنیا به حقیقت تبدیل می‌شود.
حرکات صفحات به آرامی عوارض و مناطق چغرافیایی زمین را شکل می‌دهند مثلاً خلیج فارس از جدایی دو صفحه عربستان و صفحه اورآسیا که ایران نیز در آن قرار دارد و پر شدن خلیج توسط اقیانوس هند ایجاد شده است. البته از ۲۰ میلیون سال پیش به‌نوعی این روند معکوس شده و خلیج تنگ‌تر شده است. نمونه فشار دو صفحه به هم ساخت عوارض کوهستانی ایران است .جزیره‌های خلیج فارس نیز ادامه چین‌خوردگی زاگرس هستند که سر از آب درآورده‌اند.
هرچند خبر جدیدی نیست ولی زلزله‌های کوچک خبر از زلزله بزرگ می‌دهند. این ایده ابتدا در میانه قرن گذشته توسط چارلز فرانسیس ریشتر پدیدآورنده مقیاس لرزه‌نگاری ریشتر و همکار او بنو گوتنبرگ که تناسب شدت و حدت انرژی زلزله‌ها را با بزرگی آن‌ها تبیین کرد، ارائه شد.
سوسان اوگ کارشناس سازمان زمین‌شناسی آمریکا می‌گوید:
وقوع زلزله‌های خیلی کوچک که اغلب اتفاق می‌افتند موضوع غافلگیرکننده‌‌ای نیست. فقط ما قبلاً قادر به دیدن آن‌ها نبودیم.
این شیوه محصول حساسیت قابل‌توجه لرزه‌سنج‌های مدرنی است که قادربه تشخیص و تفکیک فرکانس‌های مزاحم حاصل از برخورد امواج، ترافیک خودروها و حتی در بعضی مکان‌ها سروصدای جمعیت‌ها هستند. در‌حقیقت در این محدوده فرکانسی تشخیص یک زلزله از یک نویز کار سخت و مشکلی است.
هوش مصنوعی را فرا بخوانید
پژوهشگران در گذشته با دقت کمتری می‌توانستند الگو و ارتباط زلزله‌ها را با هم درک کنند و گاهی نیز این کار اصولاً میسر نبود؛ اما با این پژوهش بسیاری از نقاط مبهم و تاریک برای تحلیل زلزله کالیفرنیا برطرف خواهد شد.
در فهرست قبلی از سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ در جنوب کالیفرنیا ۱۸۰ هزار زلزله به‌بزرگی ۱.۷ ثبت شده بود؛ اما با این روش و تحلیل نتایج توسط ابر‌رایا‌نه‌ها قدرتمند این تعداد به ۱.۸ میلیون برای زلزله‌های به بزرگی ۰/۳ رسید.
البته در بعضی نقاط که زلزله کمتری رخ داده یا تجهیزاتی برای ثبت آن‌ها وجود نداشته است روش‌های دیگر نیز وجود دارد. زاکری روس معتقد است همان‌طور که استفاده از هوش مصنوعی در بسیاری از رشته‌های علمی به فهم ما از زیست‌شناسی تا جست‌وجوی دنیا‌های دیگر کمک می‌کند ما نیز می‌توانیم از این روش در لرزه‌سنجی استفاده کنیم.
کم‌ترین تلاش ممکن درباره کابوس زلزله نگاهی به گذشته و درس گرفتن از آن است چراکه زمانی فرامی‌رسد که افسوس دردی را دوا نخواهد کرد و گویی در ایالت طلایی این نکته به‌خوبی مدنظر است.
علت وقوع زلزله از دید روشنفکران در ایران شعار مرگ بر امریکاست ولی علت زلزله در امریکا حرکات صفحات پوسته زمین یا تکتونیک‌ها است. فعالیت آتشفشانی، رانش‌ها، ریزش غارها، سقوط بهمن‌ها و برخورد شهاب‌سنگ‌ها نیز می‌تواند در فهرست عوامل زلزله قرار گیرند .