مروری بر عمر پر فراز و نشیب و ژانرهای موفق در سینمای ایران

در این متن مروری بر عمر پر فراز و نشیب و ژانرهای موفق در سینمای ایران خواهیم داشت، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای هنر در ایران سینما بوده و هست، سینمای ایران همیشه از سردرمداران سینمای جهان و صاحب سبک در ژانرهای مختلفی بوده است، دلایل زیادی برای توانمدی ایرانیان در حوزه سینما مطرح شده است که یکی از بارز ترین آن‌ها علاقه فراوان ایرانیان به هنر و داشتن تجارب فراوان‌تر و بهره جویی از بزرگانی در گذشته و در این وادی است.

استارت سینما در ایران

سینما در ایران قدمتی به دارازی یک سده دارد، مظفرالدین شاه غرب دوست پس از مسافرت به سرزمین آرمانی خود یعنی غرب با وسیله‌ای به نام سینماتوگراف یا همان دوربین فیلمبرداری امروزی آشنا شد و پس از مدتی آن را به ایران وارد کرد، اما نخستین فیلم ناطق تاریخ ایران دختر لر نام شد، که به تاریخ ۱۳۱۲ و به کارگردانی اردشیر کاویانی بر می‌گردد، فیلم با استقبال خوبی روبه رو شد و توانست بسیاری را برای ورود به این عرصه متقائد کند، از همان روزها سینمای ایران بسیار پرچالش و پر از خط فکری بود و همین مهمترین دلیل پیشرفت و شکوفایی سینما در ایران شد.

سینمای قبل از انقلاب

سینما در اویل دهه چهل و پنجاه شمسی بسیار پر ترافیک شد و فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی زیادی با مضامین کمدی و … ساخته شد، با ولنگاری موجود در جامعه به سمت و سویی رفت که از محتوای واقعی سینمایی و معنی‌گرایانه و رسیدگی به خط فکری و منش ایرانیان زمان خود دور شد به سوی مسائل جنسی بخصوص با هدف تبدیل جامعه ایرانی اسلامی به یک جامعه غربی سوق پیدا کرد؛ ناگفته نماند در آن سال‌ها استثناهایی نیز وجود داشت و فیلم‌هایی ساخته شد که هنوز هم در یاد و خاطر مخاطبان نقش بسته و بسباری حتی در دهه حاضر نیز به آن اثرات فاخر می‌بالند اما در مجموع فیلم‌های آن زمان دچار نوعی شوهت‌رانی و شهوت‌پرستی همراه بود که بسیار نیز زننده بود..

سینمای دفاع مقدس

بعد از انقلاب با تغییر شرایط جامعه و طبع مردم در سینما این حوزه به سمت و سویی دیگر رفت و از آن شرایط بحرانی قبل از انقلاب فاصله گرفت؛ با شروع جنگ فیلم‌های زیادی با این مضمون روانه سینما شدند، طبیعی بود که در کشوری که در حال جنگ است سینما در خدمت روحیه و قهرمان پروری جامعه برای ادامه جنگ و فرهنگ مقاومت باشد، اگر فرازی بر سینمای چهان بیاندازیم این مورد را به وضوح خواهیم دهید به خصوص در جریان جنگ جهانی دوم که کشورهای به اصطلاح متفقین از سینما به عنوان یک ابزار مفید و اصلی برای پیروزی استفاده کردند؛ منتقدان در تنها موردی که اتفاق نظر دارند موفقیت مدیوم رسانه‌ای این حوزه در ایران بود که توانست آرمان مردان دهه سخت یعنی دهه ۶۰ را به درستی منقل کند.

سینمای ایران در دهه 70

سینمای پسا دفاع مقدس ایران جلوه دیگری به خود گرفت، ژانرهای عاشقانه پررنگ‌تر شود و در کنار فیلم‌های حادثه‌ای توانستند ژانر کمدی را به زیر بکشانند، همگان می‌دانند که شرایط سیاسی و اجتماعی پس از انتخابات ۷۶ نیز در این شکل‌گیری نقش ویژه‌ای داشت، به طور حتم رقابت و افزایش کیفیت نیز با این موضوعات و دغدغه‌ها قوت گرفت و تفکرات جدیدی در حوزه سینما وارد شد و توانستند با تکنیک‌های جذاب‌تر حتی در تدوین و فیلم‌برداری و … سینما را چندین گام رو به جلو ببرند.

سینمای ایران در دهه 80

اما سینمای دهه ۸۰ نوعی را باید سینمای افول و فاصله گرفتن از دوران قهرمان پروری و قهرمانی دانست، فیلم‌های قهرمانانه جای خود را به ژانر‌های اجتماعی و موارد اینچنینی دادند، یکی از مثال‎های بارز این حوزه من ترانه 15 سال دارم بود، حتی فیلم‌های دفاع مقدس نیز کم رنگ شد و دیگر کم‌تر از این ژانر جذاب فیلمی روی پرده سینما می‌رفت، در برخی انتقادها عنوان گسترش ابتذال معنای برای این دهه سینمای ایران به کار برده شده است که به نظر این واژه خیلی ظالمانه‎ای هم نباشد، فیلم‌های با مضمون دختر و پسر عاشق و داستان‌هایی بسیار تکراری گرچه پروفروش بودند و سازندگان فیلم‌ها را با سود خوبی روبه رو کرد، اما هویت بخش مناسبی برای سینمای ادعا دار ایران در دنیا نبود.

سینمای ایران در دهه 90

دهه ۹۰ اما اوج شکوفایی سینمای ایران در عرصه بی المللی بود چرا که با با جوایز مختلفی از جمله اسکار برای فیلم‌های ایرانی همراه بود، آنجا که جدایی نادر از سیمین اسکار را گرفت و توجه جهانیان را به سینما و سبک سینمای ایران جلب کرد، چند سال بعد نیز کارگردان جدایی نادر از سیمین با ساخت فروشنده دوباره اسکار گرفت تا نشان دهد اسکار قبلی اتفاقی نبوده است؛ اما در عرصه داخلی فیلم‌ها با کمدی از مضامین بی پرواتری روی پرده تر رفت، گاهی خط قرمزها را رد کردند و حتی از اصول اولیه جامعه فاصله گرفتند اما جوانان با آن‌ها احساس نزدیکی کردند یا شاید این فیلم‌ها بودند که ذائقه مردم را عوض کرد؛ اما هرچه بود رکورد فروش سینما در این دهه چند بار جابه جا شد، هزار پا، آینه بغل ، نهنگ عنبر، گشت ارشاد و … گرچه کمدی‎های ساده لوحانه و بی هویت و شاید بی محتوا بودند اما رکوردها را جابه جا کردند، در این میان فیلم‌هایی چون به وقت شام ، فیل شاه، شهر موش‌ها و حتی لاتاری کمدی نبودند اما بازهم موفقیت چشمگیری داشتند.