سلول‌های بنیادی : مهم‌ترین سلول‌های جادویی بدن – با هم بخوانیم

سلول‌های بنیادی از مهم‌ترین محورهای موضوعات مورد بررسی در خصوص برگرداندن سلامتی دوباره هستند. نام و آوازه این سلول‌ها به گوش هر یک از ما آشناست. اما واقعا نقش این سلول‌ها چیست و از چه رو مهم هستند؟ با ما همراه باشید.

سلول‌های بنیادی چه هستند و چرا از مهم‌ترین سلول‌ها تلقی می‌شوند؟

سلول‌های بنیادی توانایی تبدیل شدن به طیف مختلفی از سلول‌ها را دارا می‌باشند. این سلول‌ها به عنوان سیستم تعمیر کننده داخلی اکثر بافت‌های بدن، در نظر گرفته می‌شوند. این سلول‌ها بدون داشتن محدودیت ظرفیتی، تا زمانی که انسان یا حیوان مورد نظر زنده است، قابل تقسیم و تولید هستند.

هنگامی که یک سلول بنیادی تقسیم می‌شود، هر سلول جدید دارای این قابلیت است که یا سلول بنیادی باقی بماند، یا این‌که به یک سلول دیگر با عملکرد تخصصی‌تر تبدیل بشود مثل: سلول‌های عضلانی، سلول‌های قرمز خون، سلول‌های مغزی و… .

تفاوت سلول‌های بنیادی با دیگر سلول‌ها:

این سلول‌ها به واسطه دو مؤلفه از سایر سلول‌ها متمایز می‌شوند:

• اول این‌که این سلول‌ مختص انجام یک کار به خصوص نیستند. این سلول‌ها حتی اگر در طولانی مدت بدون فعالیت باقی مانده باشند، با تقسیم سلولی، خود را تازه حفظ می‌کنند.
• دوم این‌که تحت شرایط خاص فیزیولوژیکی و یا آزمایشی، این سلول‌ها قادر به تبدیل شدن به سلول‌های اختصاصی یک بافت یا حتی یک عضو از بدن با عملکرد‌ی به خصوص هستند.

در بعضی از اندام‌ها مانند روده و یا مغز استخوان، سلول‌های بنیادی به صورت منظم، برای تعمیر و جایگزینی بافت‌های فرسوده و یا آسیب دیده، تقسیم و تولید می‌شوند. در حالی‌که در سایر اندام‌ها مانند پانکراس و قلب، این سلول‌ها فقط تحت شرایط خاصی تقسیم خواهند شد.

تحقیقات دانشمندان حول محور این سلول‌ها:

به طور کلی، دانشمندان با 2 نوع سلول بنیادی از انسان و حیوان سروکار دارند: سول بنیادی جنینی و سلول بنیادی بالغ (Somatic). اولین آزمایشات در این خصوص از سال 1981 بر روی جنین‌های زودرس موش شروع شد.

امروزه نیز اهداکنندگانی وجود دارند که با رضایت شخصی خود، برای کمک به انجام آزمایش بیش‌تر و بالا رفتن اطلاعات جمع‌آوری شده در این خصوص، جنین‌های خود را که از طریق روش‌های لقاح مصنوعی در آزمایشگاه تولید شده‌اند، برای پیشرفت علم اهدا می‌کنند.

در سال 2006، محققان به پیشرفت بزرگی در خصوص شرایط اجازه به برنامه‌نویسی ژنتیکی دوباره سلول‌های بنیادی بالغ، دست یافتند و سلول‌های نهایی تولید شده به این طریق را سلول‌های بنیادی Pluripotent نامیدند.

اهمیت این سلول‌ها برای موجودات زنده، دارای دلایل بسیار متعدد است.  مثلا در یک جنین 3 الی 5 روزه که Blastocyst نامیده می‌شود، سلول‌های داخلی باعث تشکیل کل بدن یک موجود زنده می‌شود که شامل تمام سلول‌های اختصاصی و اندام‌ها مثل قلب، شش‌ها، پوست، اسپرم، تخمک و سایر بافت‌ها می‌شود.

برخی از این سلول‌های بالغ، به صورت مجزا صرفا برای تولید جایگزین سلول‌های مغز استخوان، عضله‌ها و مغز، در صورت فرسودگی، وارد شدن آسیب و یا در طول یک بیماری، نقش دارند.

از سلول‌های بنیادی چه استفاده‌ای می‌توان کرد و تا عملی شدن آن چقدر فاصله باقی مانده است؟

توانایی‌های منحصر به فرد این سلول‌ها، گزینه‌های جدید برای درمان بیماری‌هایی نظیر دیابت و بیماری‌های قلبی، ارائه داده است. با این حال، هنوز راه زیادی تا انجام این راهکارها در بخش عملی در آزمایشگاه‌ها برای درمان بیماری‌ها، باقی مانده است.

مطالعات آزمایشگاهی باعث شده تا دانشمندان در رابطه با خصوصیات این سلول‌های منحصر به فرد بیش‌تر بیاموزند. هم‌اکنون دانشمندان با استفاده از این سلول‌ها، در حال ساخت و امتحان داروهای جدید، به جهت مطالعه سیستم رشد طبیعی و شناخت عوامل موثر در نقص‌های زایمان هستند.

مطالعه و تحقیق در رابطه با این سلول‌ها، همچنان در حال پیشرفت است. این‌که چگونه یک سلول می‌تواند به تنهایی، سلول‌های سالمی را جایگزین سلول‌های آسیب دیده قبلی ارگان‌های بالغ کند، هنوز جای شگفتی بسیار دارد.

تحقیقات در این مورد، یکی از جالب‌ترین بخش‌های زیست‌شناسی معاصر به حساب می‌آید. اما همانند بسیاری از دیگر زمینه‌های گسترش یافته تحقیقات علمی، آزمایش‌های صورت گرفته در خصوص این سلول‌ها نیز، پرسش‌های علمی بسیاری را در خصوص اکتشافات جدید، به وجود می‌آورد.